Museum Huis Doorn koopt stafkaarten Wilhelm II

Museum Huis Doorn heeft een bijzondere collectie stafkaarten van ex-keizer Wilhelm II aangekocht. De aankoop is mogelijk gemaakt door de steun van de Stichting Vrienden van Museum Huis Doorn en de Western Front Association Nederland (WFA). Prof. dr. Wim Klinkert, hoogleraar militaire geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en de Nederlandse Defensie Academie in Breda, benadrukt de grote waarde van de stafkaarten voor het Kenniscentrum Eerste Wereldoorlog van Museum Huis Doorn.

Explosief materiaal
Het gaat om ca. 80 topografische kaarten voor militair gebruik, waarop gedetailleerd en op schaal de gebieden staan waarop gevechtshandelingen plaatsvonden. De stafkaarten geven een overzicht van alle fronten tijdens de Eerste Wereldoorlog. De posities van Duitse en vijandelijke legereenheden zijn in kleur ingetekend. Met pijlen staat bijvoorbeeld aangegeven hoe de “Oberste Heeresleitung” de voorgenomen manoeuvres voor zich zag. De stafkaarten geven een uniek inzicht in de overleggen van de Duitse legertop.

Tussen de stafkaarten bevindt zich nog de getypte inventarisatie van de adjudant van de ex-keizer, Sigurd Von Ilsemann. Die geven inzicht in de oorspronkelijke ordening van de verzameling. Het uitgangspunt daarbij was een indeling naar chronologie van de militaire operaties, die tussen 1914 en 1918 plaatsvonden in Europa en de rest van de wereld. Vermeldenswaardig is dat zich in het Utrechts Archief ook een collectie stafkaarten van de keizer bevindt. Hoe deze verzameling in Doorn en die in Utrecht zich tot elkaar verhouden, is een vraag voor nader onderzoek.

Persoonlijke notities
Regelmatig zijn op de kaarten persoonlijke notities van Wilhelm II of Sigurd von Ilsemann terug te lezen. Deze aantekeningen werpen een interessante blik op de verhoudingen. Zo staat er op een stafkaart van het frontgebied Reims-Verdun-Metz in grote rode letters een snedige opmerking van de keizer aan zijn adjudant Von Ilsemann, die wel heel bijzonder is en die vrij vertaald als volgt luidt: “hebzuchtig Ilsemannetje, kleine Hindenburg! Herinner me de mijne ook in het Oosten”. Een cryptische zin, die mogelijk verwijst naar de rivaliteit tussen Wilhelm en zijn stafchef van het leger, Von Hindenburg.

Soms geven de kaarten een inkijk in het privéleven, zoals een kaart uit 1916 van Darmstadt waarop Sigurd von Ilsemann heeft aangekruist waar zijn ouders wonen. Tussen de kaarten zit ook een toeristische wandelkaart van Amerongen en omgeving, die aangeeft dat de “keizer in ruste” regelmatig een stevige wandeling maakte.

Interbellum en WOII
In het interbellum volgde de keizer de ontwikkelingen in Europa op de voet. Dat was al bekend en blijkt ook weer uit de aantekeningen op een in dit geval gewoon in een Nederlandse winkel gekochte landkaart van Spanje en Portugal. Nauwkeurig is er door Wilhelm de frontsituatie op ingetekend van de Spaanse burgeroorlog rond de jaarwisseling van 1938/1939, alsof hij nog een legerleider was.

Ook bevindt zich in de collectie een officiële Duitse stafkaart getiteld “Stand 15.3.1940 Sonderausgabe vom 10.3.1940”. Daarop staan de vestingwerken in Zuid-Nederland, België en Noord-Frankrijk weergegeven, die van belang waren voor de grote Duitse offensieve operaties in mei 1940. Er blijkt uit dat de keizer de Wehrmacht nog altijd beschouwde als zijn leger. De officieren kwamen immers grotendeels uit zijn school. Hij was dan ook buitengewoon ingenomen met de klinkende overwinning van Duitsland op de Fransen en Engelsen, iets wat hem in “zijn oorlog” niet was gelukt. Het is een interessante vraag hoe een kaart met dergelijke bijzondere kenmerken midden in zo’n hectische tijd bij de uitgerangeerde keizer in het landelijke Doorn terecht kwam.

De stafkaarten zijn voor onderzoeksdoeleinden op afspraak in te zien. Ook worden de stafkaarten gedigitaliseerd en zullen binnenkort beschikbaar zijn via de website, www.huisdoorn.nl.

Stafkaart